Jaką tarczę pilarską wybrać? Prawidłowy dobór tarczy
Jaką tarczę pilarską wybrać? Prawidłowy dobór tarczy
Na rynku jest bardzo dużo wersji tarcz pilarskich stosowanych w ręcznych pilarkach tarczowych, ukośnicach czy pilarkach stołowych. Ponieważ wiele osób ma problemy z ich zakupem, postanowiliśmy pokazać, jak dobrać odpowiednie tarcze, posługując się przykładem pił tarczowych z kompleksowej oferty marek YATO i Sthor.
Spis treści
Budowa tarcz pilarskich
Tarcze pilarskie, zwane też piłami tarczowymi, mają dwa podstawowe wykonania: jednorodne materiałowo ze stali lub dwumateriałowe, czyli posiadające korpus ze stali i zęby z węglików spiekanych. Piły drugiego rodzaju są obecnie najbardziej popularne i najczęściej stosowane w różnego rodzaju pilarkach elektrycznych: ręcznych, ukośnicach i stołowych.
Tarcze (tzw. korpusy) pił YATO i Sthor są wykonane z wysokogatunkowej stali i w procesie technologicznym poddawane obróbce cieplnej: hartowaniu i odpuszczaniu. Profil tych tarcz wycięty jest na przecinarkach laserowych CNC i dzięki temu mają one wysoką dokładność wymiarową i kształtową. Za pomocą technologii cięcia laserowego wykonano w nich również szczeliny dylatacyjne. Pełnią one ważne funkcje: polepszają odprowadzanie ciepła wytwarzanego w trakcie cięcia, zapobiegają nadmiernym wibracjom i znacząco redukują poziom hałasu powstającego podczas procesu cięcia.
Tarcze pilarskie z węglikami spiekanymi YATO i Sthor posiadają zęby, które zapewniają wysoką trwałość oraz możliwość cięcia twardych materiałów. Bardzo mocne połączenie zębów węglikowych ze stalowym korpusem uzyskano poprzez specjalny lut ze stopu srebra, miedzi i niklu. Dodatkowo cała powierzchnia tarcz pilarskich YATO i Sthor pokryta jest specjalną warstwą zabezpieczającą przed korozją i przyklejaniem się zanieczyszczeń. Tak wykonane piły tarczowe mają zęby węglikowe o różnych kształtach ostrzy, które dobrano w zależności od ich przeznaczenia materiałowego, czyli rodzaju ciętego materiału. Geometria zębów w piłach tarczowych w sposób decydujący wpływa na ich optymalną przydatność do cięcia określonego materiału, jak też na wydajność i jakość cięcia, trwałość narzędzia oraz na zapotrzebowanie na napęd o odpowiedniej mocy.
Podstawowe parametry tarcz pilarskich
Najważniejsze cechy konstrukcyjne, które decydują o zastosowaniu pił tarczowych, to: średnica zewnętrzna i otworu mocującego, szerokość zęba, liczba zębów, ich kształt oraz kąt natarcia.
Zewnętrzna średnica tarcz pilarskich
Podstawowym parametrem każdej piły tarczowej jest średnica zewnętrzna. Wymiar ten określa nominalną średnicę tarczy odpowiednią dla danej pilarki. Podaje ją producent maszyny w danych technicznych i na tabliczce znamionowej. Wiąże się z tym bardzo ważne zalecenie, a mianowicie nie wolno mocować w pilarce innej tarczy, niż o prawidłowej dla niej nominalnej średnicy. W ofercie tarcz pilarskich YATO i Sthor znajdują się tarcze o średnicach od 130 do 500 mm. Oznacza to bardzo duży ich wybór i możliwość zakupienia odpowiedniej wymiarowo piły tarczowej do niemalże każdego modelu pilarki dostępnego na rynku.
Tarcza pilarska – otwór mocujący
Tarcza musi pasować do pilarki nie tylko średnicą zewnętrzną, ale także średnicą otworu mocującego, którą często nazywa się jej średnicą wewnętrzną. Otwory w piłach tarczowych YATO i Sthor mają standardowe średnice: 16, 18, 20, 25,4 i 30 mm. W przypadku gdy pilarka ma mniejszą średnicę mocowania, niż otwór w pile, dopuszcza się stosowanie odpowiedniego pierścienia redukcyjnego, który umożliwia prawidłowe zamontowanie w niej tarczy. Takie pierścienie znajdują się na wyposażeniu tarcz YATO i Sthor o średnicach do 250 mm. Piły o większych średnicach, tj. od 255 mm, wymagają wrzecion napędowych o średnicy 30 mm, co oznacza, że w ich przypadku pierścienie pośredniczące są zbędne.
Szerokość zęba
Szerokość zęba piły tarczowej wyznacza szerokość rowka (tzw. rzazu) wycinanego przez tarczę pilarską w obrabianym materiale. Parametr ten jest ważny z dwóch istotnych względów. Po pierwsze umożliwia wykonywanie precyzyjnych wymiarowo cięć, gdyż musi być brany pod uwagę podczas wymierzania ciętego materiału. Po drugie wpływa znacząco na moc potrzebną do napędu piły tarczowej i tym samym na wydajność cięcia. Obecnie piły tarczowe z zębami węglikowymi (TCT) wykonuje się z wąskimi zębami (1,5-3,8 mm), co pozwala na użycie pilarek o mniejszej mocy i jednoczesnie na skrócenie czasu cięcia, jak też – w przypadku pilarek akumulatorowych – umożliwia wykonanie większej liczby cięć na jednym pełnym ładowaniu baterii. Co ważne, wielu producentów pilarek podaje w ich instrukcjach maksymalną szerokość zębów pił tarczowych, które mogą być w nich stosowane, gdyż ten parametr wpływa na obciążenie maszyn. Należy to traktować jako zalecenie mające zapobiec obniżaniu żywotności pilarek. Dostępne w ofercie marek YATO i Sthor tarcze pilarskie mają szerokość zębów od 1,5 do 3,8 mm, co oznacza kompleksowy wybór i pełne ich dostosowanie do wymagań nowoczesnych technologii cięcia piłami tarczowymi.
Producenci podają zwykle także grubość korpusu stalowego tarczy, która zawsze jest mniejsza niż szerokość rzazu. Parametr ten związany jest ze średnicą tarczy, jak też wskazuje pośrednio na stopień jej podatności na wibracje, gdyż ta zależy także od jakości wykonania stalowego korpusu, tj. od zastosowanego gatunku stali i technologii obróbki cieplnej oraz wykonania szczelin dylatacyjnych.
Tarcza pilarska – ile zębów?
Ogólna zasada doboru tarczy pilarskiej pod względem liczby zębów mówi, że im cieńszy i twardszy materiał, tym większa powinna być liczba zębów piły. I odwrotnie: im grubszy i bardziej miękki cięty materiał, tym mniejsza powinna być liczba zębów. Zgodnie z tym 2-4 zębów powinna posiadać tarcza do drewna miękkiego i grubego, natomiast w przypadku tarcz do drewna twardego ta liczba jest nieco większa i wynosi 3-6 zębów. Przyjmuje się tak, gdyż kilka zębów zagłębionych jednocześnie w materiale stabilizuje ruch obrotowy tarczy i nie pozwala na jej drgania poprzeczne. Dzięki temu uzyskujemy wyższą jakość powierzchni materiałów po przecięciu. Tarcze pilarskie YATO i Sthor mają zróżnicowaną liczbę zębów (od 3 do 100) i dlatego możemy dobrać z ich oferty piłę o optymalnych parametrach do wykonywanych prac i uzyskać bardzo dobre rezultaty jakościowe lub wydajnościowe.
Kształty zębów
Kształt krawędzi skrawających zębów wpływa zarówno na wydajność, jak i na jakość cięcia. Zęby proste, trapezowe i szerokie są przeznaczone do cięcia materiałów twardych (laminaty, tworzywa sztuczne, metale). Przykładem tego są tarcze pilarskie do aluminium YATO (7 modeli) i Sthor (3 modele), które mają na przemian zęby trapezowe i proste, jak też piła tarczowa YATO YT-60628 przeznaczona do cięcia drewna z gwoździami, w której zastosowano zęby proste. Natomiast zęby na przemian skośne służą do dokładnego cięcia drewna i materiałów drewnopochodnych. W takie uzębienie wyposażone są wszystkie tarcze pilarskie do drewna marek YATO i Sthor.
Kąt natarcia zębów
Kąt natarcia zębów tarcz pilarskich jest podstawowym ich parametrem, gdyż jego wielkość ma zasadniczy wpływ na proces cięcia. Kąt ten dobiera się do właściwości materiałów obrabianych daną tarczą. Ma on wartość z zakresu od -10° do 30°. Przy tym duży kąt natarcia zębów (tj. z zakresu 15°-30°) umożliwia szybkie zagłębianie się ostrza i efektywne przecinanie materiałów miękkich, natomiast mały lub ujemny kąt natarcia (od 5° do -10°) powoduje niewielkie zagłębianie się tarczy w materiale, co wymaga też napędu o większej mocy. Dlatego im twardsze drewno lub inny materiał (np. metale), tym kąt natarcia zęba powinien być mniejszy aż do ujemnego. Zgodnie z tym piły tarczowe YATO i Sthor, mające kąt natarcia zębów bardzo mały lub ujemny, przeznaczone są do cięcia litego drewna twardego w poprzek słojów, twardych płyt wiórowych, aluminium czy stali. Natomiast wyposażone w zęby o dużym kącie natarcia do cięcia drewna miękkiego. W przypadku tarcz do cięcia laminatów i metali stosuje się dodatkowo specjalne ograniczniki zagłębiania zębów, które stabilizują cięcie i redukują ryzyko zakleszczenia piły w przecinanym materiale. Przykładem takich tarcz są YATO YT-60625 do cięcia stali oraz YATO YT-60628 do cięcia drewna z gwoździami (drewna budowlanego).
Jak dobrać odpowiednie tarcze? Podstawowe zasady prawidłowego doboru tarcz pilarskich
Tarczę pilarską dobieramy do operacji cięcia, które chcemy wykonywać, zarówno pod względem rodzaju obrabianych materiałów, jak i ich wymiarów. Wybór zależy też od tego, czy jesteśmy już właścicielem pilarki, czy też kupujemy również odpowiednią maszynę.
Jeśli nie mamy jeszcze pilarki, dobór tarczy zaczynamy od określenia rodzaju i grubości ciętych materiałów. Gdy to wiemy, najpierw dobieramy tarczę do rodzaju ciętych elementów, np. tarczę do drewna litego, a następnie szacujemy jej średnicę, mnożąc maksymalną grubość ciętych elementów przez 3. Skorzystanie z mnożnika o tej wartości daje nam pewien pożyteczny zapas w postaci nieco większej głębokości cięcia niż planowana. Kolejny krok to określenie liczby zębów, którą powinna mieć wybierana przez nas piła tarczowa. W tym wypadku bierzemy pod uwagę najmniejszą grubość przecinanych elementów. Jeśli ta grubość jest niewielka, należy wybrać tarczę z największą liczbą zębów dla danego jej rodzaju (przeznaczenia) i średnicy. Następnie określamy, czy chcemy ciąć szybko i zgrubnie, czy też uzyskać bardzo dobre rezultaty jakościowe w cięciu, co oznacza czyste krawędzie elementów po przecięciu. W pierwszym wypadku dobieramy tarczę z największym możliwym dla danej grupy materiałowej kątem natarcia, zaś w drugim z najmniejszym. Co ważne, wymagania dotyczące jakości cięcia wpływają też na dobór liczby zębów. Jeśli chcemy wykonywać czyste cięcia, powinniśmy wybrać tarczę z dużą lub maksymalną liczbą zębów, a parametr grubości obrabianych materiałów uwzględnić dopiero w drugiej kolejności.
Jeśli chodzi o dobór kształtu zębów, to kwestię tę pozostawiamy producentowi i jego wiedzy. Oznacza to, że jeżeli chcemy ciąć np. elementy aluminiowe, to tarcza pilarska do aluminium będzie miała odpowiednie uzębienie, czyli zęby na przemian trapezowe i proste o niewielkim lub ujemnym kącie natarcia. Podobnie będzie w przypadku pozostałych typów: tarcz pilarskich do drewna, tarczy pilarskich do płyt laminowanych czy tarcz do tworzyw sztucznych. Jednakże znajomość kształtu zębów i kątów natarcia pomoże nam w prawidłowym rozpoznawaniu posiadanych tarcz i ich przeznaczenia materiałowego.
W przypadku, gdy dobieramy tarczę do cięcia określonych materiałów za pomocą posiadanej już pilarki, najpierw określamy przeznaczenie piły tarczowej. Ponieważ średnica tarczy pilarskiej jest podana w danych technicznych maszyny, nie musimy jej szacować. Podkreślamy, że nie wolno w pilarkach mocować tarcz o innej średnicy, niż określona przez producenta urządzenia, gdyż konsekwencje tego mogą być bardzo dotkliwe, włącznie ze zranieniem użytkownika. Pilarki nakładają także na stosowane w nich tarcze inne ograniczenia. Pierwsze z nich, o czym wspomnieliśmy, dotyczy szerokości zęba i warunkowanej tym parametrem obciążalności danego modelu maszyny, zaś drugie związane jest ze stosowaniem tarcz do cięcia metali: aluminium i stali. Np. pilarka tarczowa czy ukośnica, która umożliwia cięcie takich materiałów, powinna posiadać regulację obrotów, która pozwala obniżyć je do poziomu 2500-3000/min. Pilarka też determinuje możliwość cięcia pod względem jego głębokości. Gdy ten parametr jest za mały, należy dobrać maszynę do wybranej uprzednio tarczy.
Przykłady prawidłowego doboru tarcz YATO i Sthor
Przykład 1.
Pracujemy na budowie i pilarki używamy do docinania desek szalunkowych. Tniemy więc miękkie sosnowe drewno o maksymalnej grubości 3-3,5 cm, w którym mogą znajdować się gwoździe lub wkręty stalowe, a na jego powierzchni pozostałości po betonie lub zaprawach. Tarczę do cięcia takiego materiału wybieramy z grupy pił tarczowych YATO do drewna budowalnego. Ze względu na pozostałości betonu czy zapraw na powierzchni ciętych sosnowych desek wybieramy narzędzia wyposażone w zęby z węglika wolframu o dużej odporności na ścieranie. W tym wypadku możemy wybrać tarczę o najmniejszej z dostępnych średnic wynoszącej 160 mm, co pozwoli przecinać nam co najmniej dwie deski naraz. Liczba optymalna zębów to 24. Takie parametry ma piła tarczowa YATO YT-60480. Nadmieniamy, że dla uzyskania dużej wydajności montowania szalunków można użyć tarcz o większej średnicy 180 mm (np. YATO YT-60482) lub 250 mm (np. YATO YT-60484), które pozwolą nam przecinać dwie lub trzy deski podczas jednej operacji.
Przykład 2.
Budujemy domy drewniane, altany i docinamy drewno konstrukcyjne oraz wykładziny drewniane w postaci boazerii. Tniemy więc miękkie drewno sosnowe, świerkowe lub jodłowe o grubości 8-100 mm. Zależy nam na dobrej lub bardzo dobrej jakości cięcia. W tym przypadku wybieramy tarczę z grupy pił tarczowych do drewna miękkiego z uzębieniem węglikowym. Jej minimalna średnica powinna wynosić 300 mm. Ponieważ tniemy materiały o niewielkiej grubości 8 mm i zależy nam na jakości cięcia, wybieramy tarczę z dużą liczbą zębów, która powinna wynosić dla tej średnicy co najmniej 60. Określone przez nas parametry mają tarcze pilarskie YATO YT-6078 (średnica: 300 mm, 96 zębów) oraz Sthor 08838 (średnica: 300 mm, 60 zębów).
Przykład 3.
Wykonujemy konstrukcje dachowe i tniemy elementy konstrukcyjne z drewna sosnowego i klejonego jodłowego. Są to różnego rodzaju belki, krokwie i murłaty o grubości od 40 do 140 mm. Zależy nam na szybkim cięciu zgrubnym, ale przy tym bardzo dokładnym wymiarowo. Decydujemy się więc na tarczę z węglika spiekanego z grupy pił tarczowych do drewna miękkiego o dużej średnicy 400 mm i z dużym kątem natarcia zębów. Ponieważ tniemy zgrubnie i szybko, potrzebujemy tarczy ze stosunkowo niewielką liczbą zębów. Najmniejsza dostępna ich liczba dla wybranej średnicy wynosi 32. Wybieramy więc piłę tarczową YATO YT-6085 (średnica: 400 mm, otwór mocujący: 30 mm, grubość zęba: 3,8 mm, liczba zębów: 32).
Jeżeli dysponujemy pilarką stołową, alternatywnie możemy do cięcia elementów konstrukcyjnych z drewna sosnowego i klejonego jodłowego wybrać tarczę jednorodną materiałowo, tj. wykonaną całkowicie ze stali. Marka YATO oferuje takie narzędzia o średnicy 500 mm i 60 lub 80 rozwiedzionych zębach. W naszym wypadku sprawdzi się tarcza pilarska 500 mm, 60-zębna oznaczona jako YT-60871. Taka tarcza sprawia, że cięcie jest ekonomiczne, a do tego może być wielokrotnie ostrzona.
Przykład 4.
Pracujemy w stolarni i tniemy materiały laminowane (płyty meblowe i kuchenne) oraz twarde drewno (np. deski dębowe) o maksymalnej grubości 50 mm. Zależy nam na uzyskaniu najwyższej jakości i dokładności cięcia. Powinniśmy więc wybrać tarczę z grupy pił tarczowych do płyt laminowanych, aluminium i tworzyw sztucznych o średnicy co najmniej 150 mm. Powinna mieć jak najmniejszy kąt natarcia, czyli zerowy lub ujemny, oraz dużą liczbę zębów (minimum 40). Tak określone parametry spełnia tarcza widiowa YATO YT-60905 (średnica zewnętrzna: 160 mm, średnica otworu mocującego: 20 mm, szerokość rzazu: 2,2 mm, liczba zębów: 52, kąt natarcia: ujemny).
Przykład 5.
Zajmujemy się montażem rur stalowych w instalacjach wodnych i gazowych o maksymalnej średnicy 60 mm. Zależy nam na czystym i precyzyjnym cięciu za pomocą pilarki tarczowej. Wybieramy więc tarczę pilarską do metalu o średnicy co najmniej 180 mm. Powinna mieć ona zerowy lub ujemny kąt natarcia oraz dużą liczbę zębów (minimum 40) umożliwiającą stabilne cięcia cienkościennych elementów. Tak określone parametry spełnia tarcza widiowa YATO YT-60625 (średnica zewnętrzna: 185 mm, średnica otworu mocującego: 20 mm, szerokość rzazu: 2,2 mm, liczba zębów: 48).